సువర్ణ సుమన సుజ్ఞేయము - 47. (నన్నయ భారతము: ఆదిపర్వం: ప్రథమాశ్వాసం)

నిండు మనంబు నవ్య నవనీత సమానము పల్కు దారుణా

ఖండల శస్త్రతుల్యము, జగన్నుత! విప్రులయందు, నిక్కమీ

రెండును రాజులందు విపరీతము గావున విప్రుడోపు, నో

పండతిశాంతుడయ్యు నరపాలుడు శాపము గ్రమ్మరింపగన్.

" నిండు మనంబు " వంటి పద్యమునకు " నిండు మనంబు " పద్యమే సాటియని తిక్కన గారు ప్రశంసించిరని యొక కీర్తి పై పద్యమునకున్నదని విమర్శకులు శ్రీ కాజ లక్ష్మీ నరసిం హారావు గారు తమ " ఉదంకుని కథ: నన్నయగారి ఋష్యాత్మ " అనే వ్యాసంలో పేర్కొన్నారు.

నన్నయ ఆంధ్రీకరించిన   ఆంధ్రమహాభారతము, ఆదిపర్వములో ఉదంకుని కథ ఉన్నది.  ఉదంకుడు ఋషి.  పైలుని శిష్యుడు.  పౌష్యుడనే రాజు భార్య వద్దనున్న కుండలాలను గ్రహించాడు.  రాజు ఉదంకుని " నీవు మాయింట గృతభోజనుండవై పొమ్ము " అన్నాడు. వడ్డించిన  అన్నములో వెంట్రుక వచ్చిందని, కోపించి, అపరీక్షితంబయిన అశుద్ధాన్నము పెట్టావు కనుక అంధుడవు కమ్మని శపించాడు ఉదంకుడు.  అల్పదోషకారణంతో తనను శపించాడు గనుక, ఉదంకుని అనపత్యుడవు కమ్మని శపించాడు పౌష్యుడు.  తాను సంతానహీనుడుగా ఉండలేనని శాపాన్ని ఉపసoహరించమన్నాడు ఉదంకుడు.  తనకు ఆ శక్తి లేదని  చెప్పిన  పౌష్యుడు, బ్రాహ్మణునికి, క్షత్రియునికి గల  తారతమ్యాన్ని, మనోవిశ్లేషణాత్మకంగా చెప్పిన అద్బుతమైన పద్యమిది.

" బ్రాహ్మణుడు శాపానుగ్రహ సమర్ధుడు.  క్షత్రియుడు అట్లా కాదు.  దీనికి కారణం వారి వారి మనస్తత్వాలు.  బ్రాహ్మణుని మనస్సు అప్పుడే తీసిన వెన్నలాగా మెత్తనైనది. ఇక మాటంటారా!  అతి పదునైన వజ్రాయుధం లాంటిది.  ఈ రెండూ, రాజు విషయంలో సరిగ్గా వ్యతిరేకం.  మనస్సేమో చాలా కఠినంగా ఉంటుంది, మాట మాత్రం తియ్యగా ఉంటుంది.  ఈ తారతమ్యం వల్ల, శాపమనేది మనసు లోతుల్లోనుంచి వస్తుంది కనుక, నవ్య నవనీత సమానమైన మనస్సు కల బ్రాహ్మణుడు, శాపాన్ని వెనక్కి తీసుకొని అనుగ్రహించగలడు. ఆ పని యెంత శాంతుడైన రాజయినా చేయలేడు.  కారణం అతని మనస్సే.  అది అతి కఠినమైనది. "

ఎంత చక్కని మనోవిశ్లేషణ!

ఈ పద్యంలో విప్ర శబ్దం రెండుసార్లు ప్రయోగించబడ్డది.  " విశేషేణ పాపేభ్యః ఆత్మానం పరం చ పాతీతి విప్రః "  అని వ్యుత్పత్తి. " తనను, పరుని విశేషముగా పాపము నుండి రక్షించువాడు " అని అర్థము.  ఋషి అయిన ఉదంకుని రూపమున యిది నిరూపింపబడినది. 

ఇక కథాంతర్గత శాపాల విషయానికి వస్తే, ధర్మాన్ని అనుష్ఠానం చేసే వారి శాపాలు కూడా ధర్మబద్ధంగా, హేతుబద్ధంగా ఉంటాయి.

అపరీక్షితమయిన అన్నము పెట్టాడు గనుక, పౌష్యుడిని అంధుడివి కమ్మన్నాడు. పెట్టిన అన్నము శుద్ధంగా ఉందా లేదా అన్నది చూడవలసినది కన్ను.  కన్ను ఆపని సరిగా నిర్వర్తించలేదు కనుక కంటికి శిక్ష.  అల్పదోష కారణంబున యింత పెద్ద శాపమిచ్చాడు కనుక, ఉదంకుడిని అనపత్యుడవు కమ్మని శాపమిచ్చాడు పౌష్యుడు.  అనపత్యుడు అంటే పిల్లలు లేకుండుట.  మరి యీ శాపం వెనుక ఉన్న హేతువు, ధర్మసూక్ష్మం యేమిటి?  పిల్లలున్నవారికి కష్టసుఖాలు, తప్పొప్పులు తెలుస్తాయి.  ఉదంకుడు సంతానహీనుడయితే గాని, అతనికి చిన్న తప్పుకు యెంత పెద్ద శిక్ష వేశాడో తెలియదు.  ఇదీ మన దేశపు ఋష్యాత్మ.

సువర్ణ సుమన సుజ్ఞేయము - 46. (కుమారసంభవము)

స్ఫురదరుణాధరోరురుచి బొంది కరంబును రక్తుడై సితే

తరనయనాతిభాతి నసితద్యుతి జెల్వుగ నొంది నిర్మలో

త్కర దరహాసదీధితి సితప్రభ దాల్చి, మహేశ్వరుండు త్రై

పురుషము దానయైనగతి బొల్చె బురాంగన లోలి జూచుచోన్.

ఈ పద్యం నన్నెచోడదేవకృత కుమారసంభవము అష్టమాశ్వాసము లోనిది.  శివుడు పార్వతిని పరిణయమాడడానికి ఓషధీప్రస్థపురానికి వచ్చినపుడు, ఆ పురాంగనలు మైమరచిపోయి శివుని చూస్తున్న సందర్భము లోనిది.

పురస్త్రీలు శివుని చూస్తున్నప్పుడు, వారి యెఱ్ఱని క్రింది పెదవి కాంతులు అతని పై బడి, మిక్కిలి యెఱ్ఱని వాడయిన బ్రహ్మగాను, వారి కనుల నల్లని కాంతిచే, విష్ణువుగను, వారి నిర్మలమయిన చిరునవ్వు తెల్లని కాంతిచే మహేశ్వరుడుగను - త్రిమూర్తిత్వమును దాల్చి - ప్రకాశించాడు.

ఈ  క్రింది పద్యము  ఎఱ్ఱనకృత ఆంధ్రమహాభారతాంతర్గత అరణ్యపర్వ శేషము లోనిది.

స్ఫురదరుణాంశురాగరుచి బొంపిరివోయి నిరస్తనీరదా

వరణము లై దళత్కమలవైభవజృంభణ ముల్లసిల్ల ను

ద్ధురతరహంససారసమధువ్రతనిస్వనముల్ సెలంగగా

గరము వెలింగె వాసరముఖంబులు శారదవేళ జూడగన్.

శరత్కాలంలో సూర్యోదయ సమయం కన్నుల పండువుగా ఉంటుంది.  వర్షకాలపు కారుమేఘాలు తొలగిపోయి, బాలభానుడి అరుణకిరణాలు భూమిపై పడుతుంటాయి.  సరోవరాల్లోని పద్మాలు వికసిస్తాయి.  హంసలు, బెగ్గురుపిట్టలు, తుమ్మెదలు కమనీయ సంగీతాన్ని వినిపిస్తుంటాయి.

శరత్కాలపు రాత్రులను వర్ణించిన నన్నయగారి  "శారదరాత్రులుజ్వలలసత్తర తారకహార పంక్తులన్ " అనే పద్యము నడకలో సాగిన " స్ఫురదరుణాంశురాగరుచి బొంపిరి వోయి " పద్యము, నన్నెచోడుని కుమారసంభవము, అష్టాశ్వాసములోని  " స్ఫురదరుణాధరోరురుచి బొంది కరంబును " పద్యము దగ్గరకు వచ్చేటప్పటికి ఒక్కసారిగా గుర్తుకు వచ్చింది.  ఎఱ్ఱనకు ముందువాడయిన నన్నెచోడుని కవిత్వపు వెలుగు ప్రబంధపరమేశ్వరుని పైన  పడినదా?  ఏమో......?  కానీ, ఇద్దరు మహాకవుల గంటముల నుండి జాలువారినవి యీ తేనెవాకలు అనడము నిర్వివాదాంశము.

సువర్ణ సుమన సుజ్ఞేయము - 45 (కుమారసంభవము)

కేవల కల్పనాకథలు కృత్రిమరత్నము లాద్యసత్కథ

ల్వావిరిపుట్టురత్నము లవారిత సత్కవి కల్పనా విభూ

షావహ పూర్వవృత్తములు సానల దీరిన జాతిరత్నముల్ 

గావున నిట్టి మిశ్రకథగా నొనరింపుము నేర్పుపెంపునన్.

కేవలము కవి చేత కల్పింపబడిన కథలు కృత్రిమ రత్నముల వంటివి.  పురాణములయందు చెప్పబడిన కథలు పుట్టినవి పుట్టినట్లుగానే ఉన్న రత్నముల వంటివి.  అనగా, గనుల నుండి తీయబడిన, శుద్ధిచేయబడని, ముడిఖనిజము వంటిది. కానీ, ఒక సత్కవి గ్రాఢ ప్రతిభచేత మెరుగులు దిద్దబడిన పూర్వకథలు సానబట్టిన రత్నముల వంటివి.  కావున, అటువంటి మిశ్రకథను కావ్యరూపములో చెప్పమని తిరుమలరాయలు  కోరినట్లు వసుచరిత్రావతారికలో రామరాజభూషణుడు వివరించాడు. 

తెలుగు సాహిత్యములో కొన్ని పద్యాలు కవిత్వానికి సంబంధించి ఒక సిద్ధాంత ప్రతిపాదన చేసినట్లుగా కనబడతాయి.   ప్రాచీనాంధ్ర సాహిత్యంలో, పైన ఉదహరించబడిన రామరాజభూషణుని  పద్యము అటువంటిదే.  ఆధునికులలో కవిసామ్రాట్ విశ్వనాథ సత్యనారాయణగారు, తమ " శ్రీమద్రామాయణ కల్పవృక్షము " అనే బృహత్కావ్యములో

 " మఱల నిదేల రామాయణం బన్నచో " అనే పద్యములో " కవి ప్రతిభలోన నుండును కావ్యగత శతాంశములయందు తొంబదియైన పాళ్ళు, ప్రాగ్విపశ్చిన్మతంబున రసము వేయిరెట్లు గొప్పది నవకథాదృతిని మించి. " అని ఒక సిద్ధాంత ప్రతిపాదన చేశారు.

భట్టుమూర్తి అని పిలువబడే రామరాజభూషణుడు " నరసభూపాలీయము" అనే లక్షణ గ్రంథాన్ని కూడా వ్రాశాడు.

సువర్ణ సుమన సుజ్ఞేయము - 44. (ఆంధ్రమహాభాగవతముదశమస్కంధము: )

కొలుతురు మర్త్యు లిష్టములు గోరి శిలామయ దేవసంఘమున్

జలమయ తీర్థసంఘమును సంతతము న్నటు వారు గొల్వగా

వలదనరాదుగాక భవత్పద భక్తులరైన మీ క్రియన్ 

సొలయక దేవతీర్థములు చూచిన యంతనె కోర్కులిచ్చునే.

ఈ పద్యంలో శ్రీవైష్ణవ సంప్రదాయములో మూలసూత్రమైన భాగవతుల సేవ యొక్క విశిష్టత చెప్పబడింది.  శ్రీవైష్ణవులకు అతిథి, అభ్యాగత, భాగవత సేవ చాలా ముఖ్యమైనది.  భగవద్భక్తులను సేవించడము  భగంతునికి ప్రీతికరమని, అందువలన, యీ మార్గంలో మోక్షధామాన్ని చేరడం చాలా సులభమని వారు ప్రగాఢంగా నమ్ముతారు. ఇదే విషయాన్ని శ్రీకృష్ణదేవరాయలు తమ ప్రబంధము " ఆముక్తమాల్యద " లో విష్ణుచిత్తుని వృత్తాంతంలో విశదపరిచారు.

కుబ్జ గృహాన్ని సందర్శించిన తరువాత, కృష్ణుడు అక్రూరుని ఇంటికి వెళ్తాడు.  అక్రూరుడు విష్ణుభక్తుడు.  కృష్ణుణ్ణి అనేక విధాలుగా పూజించి, స్తుతించిన అక్రూరుణ్ణి ఉద్దేశించి కృషుడు పలికిన యీ మాటలు వర్తమానకాలంలో అతికినట్లు సరిపోతాయి.

మనిషై పుట్టినవాడికి కోరికలు సహజము.  కానీ, వర్తమాన సమాజంలో, యీ కోరికలకు ఒక అంతూపొంతూ లేకపోవడము చూస్తున్నాము.  ఆ కోరికలను సిద్ధింపజేసుకొనడానికి, మానవులు అనేకమైన పుణ్యక్షేత్రాలకు వెళ్ళడము, లెక్కలేనన్ని పుణ్యనదులలో స్నానం చేయడము చూస్తూనే ఉంటాము.  ఇక్కడ కృష్ణుడు చెప్పేదేమంటే, భగవద్భక్తుల దర్శనమాత్రం చేతనే  ఫలితము లభిస్తుంటే, కోరికలు తీరడము కోసం ఎక్కడెక్కడో పుణ్యక్షేత్రాలను దర్శించడము, పుణ్యనదుల్లో మునగడము అవివేకమే గాక, దానివలన వారి కోరికలు ఫలించడము శుద్ధ అమాయకత్వమని ఢంకా బజాయించి మరీ చెబుతున్నాడు కృష్ణుడు.

ఈ పద్యము ఆంధ్రమహాభాగవతము దశమ స్కంధములో కనబడుతుంది.